تأمین مالی بیرونی و اشتغال بخش فرهنگ: مورد صنایع دستی ایران

صنایع دستی، به محصولات تولید شده به دست افزارمندانی (صنعت گران) گفته می شود که به کمک دست، ابزار دستی و مکانیکی تولید شده باشد. به گونه ای که سهم فعالیت دستی تولیدکننده به عنوان جزء مهمی از محصول نهایی تولید شده در آن باقی بماند. از مشخصات متمایزکننده این محصولات کاربردی بودن به همراه ویژگی زیبایی شناختی و تزئینی با نمادها، مفاهیم مذهبی و اجتماعی می باشد. اشتغال یکی از متغیرهای کلان اقتصادی است. اثرات اشتغال تنها به بازار کار محدود نمی شود، بلکه به طور مستقیم با سطح زندگی در یک کشور ارتباط دارد. افزایش اشتغال نیازمند ایجاد و توسعه فعالیت های اقتصادی از طریق سرمایه گذاری است. اما سرمایه گذاری وابسته به ماهیت سرمایه بر یا کاربر بودن فعالیت اقتصادی، پیامدهای متفاوتی برای بازار کار به همراه خواهد داشت. بنابراین، شناخت قدرت اشتغال زایی حوزه های مختلف از جمله حوزه فرهنگ و هنر فضای روشن تری برای سیاست گذاری و انتخاب استراتژی توسعه فراهم ساخته است.  همچنین از هدر رفت منابع جلوگیری می کند.

صنایع دستی ایران

در ایران صنایع دستی، رتبه اول از نظر تنوع محصول را دارد. همچنین رتبه سوم از نظر حجم تولیدات را به خود اختصاص داده است. مطالعات نیز مؤید مزیت نسبی آن است. ایجاد اشتغال نیازمند دسترسی به تأمین مالی درونی و یا تأمین مالی بیرونی است. این مساله از موانع جدی انجمن­ های صنایع دستی برای اجرای پروژه های سرمایه گذاری است. عرضه کنندگان و خرده فروشان این حوزه معمولاً عمده هزینه های تولید و فروش را از منابع داخلی تأمین می کنند. با توجه به تأخیر نحوه معاملات بالاخص در تجارت بین المللی هزینه های مازادی بر تولیدکنندگان، فروشندگان و صادرکنندگان صنایع دستی تحمیل می ­شود. بنابراین، به نظر می رسد که بهبود دسترسی به اعتبارات بیرونی برای تولیدکنندگانِ صنایع فرهنگی موجب توسعه این کسب و کارهای عمدتاً کاربر شده است. در نتیجه، افزایش قابل ملاحظه ای در اشتغال را به همراه خواهد داشت.

اشتغال، تأمین مالی و توسعه مالی

بازارهای مالی یکی از ابزارهای مهم توسعه هستند. چرا که با تخصیص منابع به طور مستقیم و غیر مستقیم در ایجاد و یا تخریب مشاغل اثرگذار می باشند. اشتغال زایی، نیازمند ایجاد و توسعه فعالیت های اقتصادی با سرمایه گذاری جدید است. سرمایه گذاری در فعالیت های اقتصادی به دو شیوه تأمین مالی بیرونی و تأمین مالی درونی صورت می گیرد. در تأمین مالی درونی، از منابع مالی سهام داران شرکت استفاده می گردد. اما در تأمین مالی بیرونی، سرمایه مورد نیاز از بازار مالی تأمین می شود. البته سرمایه گذاری و تأمین مالی الزاماً موجب اشتغال زایی نمی شود. چرا که هزینه کردها و در دسترس بودن تأمین مالی بیرونی اثرات مبهمی بر اشتغال دارد. از یک طرف تأمین مالی تسهیل کننده محدودیت های سرمایه گذاری است. از طرف دیگر با جایگزینی سرمایه به جای نیروی کار و سرمایه گذاری در تکنولوژی های سرمایه بر، اشتغال را کاهش می دهد.

سرمایه گذاری در حوزه صنایع دستی

سرمایه گذاری بدون توجه به ویژگی های جمعیتی می تواند با ایجاد تورش سرمایه بری موجب کاهش رشد اقتصادی، اشتغال کمتر، افزایش فقر و نابرابری بیشتر شود. همچنین تامین مالی درونی در رشد اقتصادی چندان اثرگذار نیست.  حتی در برخی موارد تأثیر منفی دارد. با توجه به ویژگی کاربری و یا سرمایه بری مشاغل، توسعه بازارهای مالی در هر حوزه ای نمی تواند برای هدف اشتغال زایی مؤثر و کارآمد باشد. بنابراین جهت دستیابی به اهداف توسعه ای که اشتغال را در اولویت قرار می دهد.  لازم است بر روی تأمین مالی فعالیت های کاربر و سرمایه اندوز تمرکز شود. صنایع دستی به دلیل این که ماهیتاً کاربر است، اثر منفی توسعه مالی بر اشتغال (از طریق جایگزینی سرمایه به جای نیروی کار) در آن احتمال وقوع کمتری دارد.

اقتصاد فرهنگ و اشتغال

دیدگاه های متفاوتی در مورد تقسیم بندی زیر شاخه های فرهنگ وجود دارد. اقتصاددانان فرهنگ، فعالان حوزه فرهنگ را در دو دسته قرار می دهند. هنرمندان و کارکنان فرهنگ. هنرمندان خود، شامل هنرمندان خلاق و هنرمندان اجرا هستند. هنرمندان تجسمی، نمایش نامه نویسان، نویسندگان ادبی، طراحان حرکات موزون و آهنگ سازان از هنرمندان خلاق محسوب می شوند. نوازندگان، خوانندگان، اجراکنندگان حرکات موزون و عروسک گردانان و نظایر آن از هنرمندان اجرا هستند. علاوه بر این، دسته سومی برای هنرمندان قائل می شوند. و چون تولیدات آن ها با ایده های خلاقانه همراه است و شامل قانون کپی رایت می شود، با کمی مسامحه، در حوزه مطالعاتی بازار کار هنرمندان قرار داده می شوند. که از آن ها با عنوان صنعت گران یاد می شود.

صنایع دستی، دسته سوم

صنایع دستی بخشی از صنایع فرهنگی است. بازار کار صنایع دستی ویژگی های منحصربفردی دارد. این ویژگی ها کمک کرده که قابلیت اشتغال زایی و درآمدزایی پایدار صنایع دستی مناسب تر از سایر حوزه های فرهنگی تلقی شود. در همین راستا، توصیه می شود که سیاست گذاری های اقتصادی کشورهای در حال توسعه با تکیه بر این حوزه دنبال شوند. هم چنان که کشورهای هند، چین و سایر کشورهای آسیای شرقی پیشرو حوزه صنایع دستی هستند.

مشخصات منحصر به فرد بازار کار صنایع دستی

• استفاده از ابزارآلات ساده و دستی و متعاقباً نیاز به سرمایه گذاری کم جهت راه اندازی و توسعه.
• امکان ایجاد، توسعه و انتقال تجربیات و آموزش ها در همه مکان ها.
• کاربر بودن و قابلیت اشتغال زاییِ تمام وقت یا نیمه وقت برای افراد با مهارت یا کم مهارت.
• جزء زنجیره ارزش حوزه های گردشگری و کشاورزی.
• ارزش افزوده بالاتر در مقایسه با بسیاری از صنایع.
• قابلیت اشتغال زایی در مناطق شهری و روستایی.
• دسترسی محلی به بخش عمده ای از مواد اولیه.
• ارز آوری به علت ماهیت صادراتی.

نتیجه گیری

مشاغل بخش فرهنگ و هنر به سرمایه انسانی متکی بوده اند.  همچنین عموما به تکنولوژی پیشرفته ای نیاز ندارد. به بیان دیگر، کاربر و سرمایه اندوز بودن، از بارزترین ویژگی های اشتغال در صنایع دستی است. همچنین، بازار کار فرهنگ احتمالاً منعطف تر از سایر حوزه ها عمل خواهد کرد.  در نتیجه معایب قانون حداقل دستمزد در این حوزه تعدیل می شود. این ویژگی ها تقویت کننده اثر تأمین مالی بیرونی صنایع دستی بر اشتغال زایی است. بنابراین توجه به این حوزه در سیاست های توسعه مالی می تواند فضای مناسب برای توسعه اشتغال پایدار به ویژه برای زنان را فراهم کند.

نویسندگان: توران کندری، محمدعلی ابوترابی، مهدی حاج امینی.