جاهای دیدنی و صنایع دستی شوشتر
شوشتر، یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران است که قدمت آن را می‌توان از بافت قدیمی این شهر تشخیص داد. جاهای دیدنی شوشتر همه ساله، به ویژه در فصل بهار گردشگران بسیاری را به خود جذب می‌کند. شوشتر شهری به قدمت تاریخ است که آثار باستانی بسیار شگفت‌انگیزی در خود دارد. معروف‌ترین این آثار، سازه های آبی شوشتر است که احتمالا نام آن را شنیده باشید. در ادامه، به بررسی زیبایی‌های این شهر خواهیم پرداخت. با دستانو همراه باشید.
سازه های آبی شوشتر
سازه های آبی شوشتر یکی از بزرگترین سازه‌های صنعتی قدیمی است. تا جایی که در سفرنامه مادام دیولافوا، از این سازه به عنوان بزرگترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی یاد شده‌است. بر اساس شواهد تاریخی، به نظر می‌رسد ابتدایی‌ترین نوع این سازه‌های آبی شوشتر در دوره هخامنشیان ساخته شده‌است. اما به طور کامل، این مجموعه در دوران ساسانیان و توسط اردشیر اول و شاپور شکل گرفت. به طور کلی باید گفت که سازه های آبی شوشتر به مرور زمان و در دوره‌های تاریخی مختلف، تکامل یافت.
هر بخش از این سازه‌ها وظیفه خاصی بر عهده دارد. بخش‌های مختلف در ترکیب با هم تشکیل مجموعه‌ای وابسته را می‌دهد. وظیفه این سازه‌ها، آبرسانی به تمام مناطق شهر بود که به خوبی از پس آن برمی‌آمد. از سازه‌های آبی نه تنها برای آبرسانی و کشاورزی استفاده می‌شد، بلکه آسیابها نیز برای آرد کردن گندم‌ها فعالیت خود را آغاز می‌کردند.
سازه‌های آبی شوشتر پل‌ها، بندها، آسیابها، آبشارها، تونل‌ها و کانال‌های مختلفی دارد. سیکا که محلی برای استراحت بوده نیز جزئی از این سازه‌ها به حساب می‌آید. در سال ۱۳۸۸، بقایای این اثر تاریخی عظیم و شگفت‌انگیزه به عنوان دهمین اثر جهانی ایران به ثبت رسید. از مهم‌ترین بخش‌های سازه های آبی به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری شوشتر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بند میزان
- برج کلاه فرنگی
- رود گرگر
- پل بند گرگر
- آبشارها و آسیاب‌های آبی
- بند ماهی بازان
- نهر داریون
- قلعه سلاسل
- پل شادروان
- بند خاک
- پل بند لشکر
- پل بند شرابدار
برخی از آن‌ها را در ادامه مورد بررسی قرار می دهیم.
آبشارها و آسیاب های آبی شوشتر
مجموعه‌ای از کانال‌های فرعی، تونل‌ها، سد و آسیاب، آبشارها و آسیاب های آبی شوشتر را تشکیل می‌دهد. در این مجموعه، آب رود گرگر پس از بالا آمدن به کمک بند، به سمت تونل‌های سه‌گانه حرکت می‌کرد. سپس در کانال‌های متعدد، به سمت مسیرهای مشخص هدایت می‌شد. همچنین با چرخاندن آسیابها به تولید آرد کمک می‌کرد. در نهایت، به شکل آبشارهایی زیبا به داخل حوضچه می‌ریخت.
بند ماهی بازان
در وسط بند ماهی بازان که به بند خدا آفرین نیز معروف است، مجرای گذر آب قرار دارد. این مجرا از سه دیوار تشکیل شده‌است. بند ماهی بازان بین رود گرگر و داریون واقع است.
نهر داریون
یکی دیگر از مناطق گردشگری شوشتر که از دوره داریوش هخامنشی به جا مانده، نهر داریون است. این نهر از رود شطیط جدا می‌شود و پس از گذر از مسیری، مجدد به آن می‌پیوندد. دهانه نهر در زیر قلعه سلاسل قرار دارد. بر اساس متون تاریخی، قدمت نهر به قرن ۵ و دوره داریوش اول باز می‌گردد. این نهر جزو ۱۵ اثر باستانی شوشتر است که در سال ۲۰۰۹ در نشست میراث جهانی یونسکو به نام نظام آبی شوشتر ثبت شدند.
قلعه سلاسل در شوشتر
بخش دیگری از سازه های آبی شوشتر، قلعه سلاسل است که به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری شوشتر نیز به شمار میرود. قلعه سلاسل که ساخت آن به دوره هخامنشیان برمیگردد، برای کنترل نهر داریون مورد استفاده قرار می‌گرفت. البته کاربرد دفاعی این قلعه نیز بسیار مهم بود. اگرچه در حال حاضر تنها بقایای اندکی از این قلعه به جا مانده اما در گذشته دارای بخش‌های مختلفی چون برج، سربازخانه، شبستان، نقاره خانه، قورخانه، حصار و خندق بود.
پل بند شادُروان
یکی از پل‌های بسیار معروف شوشتر، پل شادروان است که در کنار یکی از پل‌های اصلی شهر به نام پل آزادگان قرار دارد. در شاهنامه فردوسی به این پل و ساخت آن توسط فردی به نام برانوش اشاره شده‌است. پل شادروان و بقایای آسیاب‌های کنار آن در شاخته رود شطیط قرار دارند.
بند میزان
بند میزان شوشتر، در مجاورت برج کلاه فرنگی این شهر قرار دارد و از سازه‌های به جا مانده از دوران ساسانی است. این جاذبه تاریخی شوشتر خوزستان، یکی از قسمت‌های مهم در مجموعه ساز‌های آبی شوشتر است که آب کارون را بین دو رودخانه شوشتر، رودهای گرگر و شطیط تقسیم می‌کند. بند میزان این تقسیم را به نسبت دو و چهار انجام می‌دهد. بند میزان با استفاده از سنگ و ساروج ساخته شده‌است.
برج کلاه فرنگی
در مرکز شهرستان شوشتر و در نزدیکی رود کارون، برج کلاه فرنگی قرار دارد. این سازه تاریخی ارزشمند از دوره قاجار، همچنان پابرجاست. برج کلاه فرنگی با معماری هشت ضلعی بنا شد. بازمانده این برج، ۱۱ متر ارتفاع دارد. به عقیده بومیان، این برج در زمان قیصر دوم یا شاپور ساسانی مقر دیده‌بانی بود. برج کلاه فرنگی در سال ۱۳۷۸ به ثبت ملی رسید.
پل بند لشکر
یکی دیگر از جاذبه های گردشگری این شهرستان، پل بند لشکر است که در دوران ساسانیان بنا گردید. این پل بر روی نهر داریون احداث گردید و ۱۳ دهانه دارد. پل بند لشکر از جمله دروازه‌های این شهر در دوران پیش بود که شهر را به عسگر مکرم که شهری بسیار مهم بود، وصل می‌کرد. ۱۲۴ متر طول دارد و در اطراف آن بقایای سازه‌های آبی قابل رویت است.
آرامگاه یعقوب لیث صفاری
در مسیر دزفول به شوشتر، آرامگاه یعقوب لیث صفاری قرار دارد. قدمت این جاذبه گردشگری تاریخی شوشتر خوزستان، به دوره سلجوقی و قاجار برمیگردد. این آرامگاه، در نزدیکی خرابه‌های شهر گندی شاپور احتمالی قرار دارد. این بقعه دارای گنبدی مخروطی شکل و خاص است که در شمال شرق روستای شاه آباد واقع شده‌است. در ساخت این بنا از خشت خام بکار رفته‌است.
خانه مستوفی
در بافت قدیمی شهر، عمارتی بسیار زیبا با معماری خاص اواخر دوران قاجار، به نام خانه مستوفی قرار دارد. این بنای تاریخی، عمارتی گسترده متعلق به تاجری مهم به نام محمدعلی مستوفی بود. این عمارت دو بخش داخلی و بیرونی دارد. در این خانه قدیمی می‌توان به منظره زیبای رود شطیط دسترسی داشت. در حال حاضر برقراری رستوران، موزه صنایع دستی و عکاسخانه، باعث شده این مجموعه به یکی از جاهای دیدنی شوشتر خوزستان تبدیل شود.
باغ خان
باغ زیبای خان در اطراف شهر و در فاصله یک کیلومتری آبشارهای شوشتر واقع است. این باغ ۱۶۰۰ متر مربع وسعت دارد و به دوره قاجار بازمی‌گردد. باغ خان با داشتن درخت‌های مختلف انجیر، انار، پرتقال، نارنج، موز، توت، لیمو و گل‌های رز، شاه‌پسند، لاله عباسی، محمدی و گل کاغذی زیبایی و سرسبزی خاصی دارد. این باغ در غرب رود گرگر قرار دارد. غروب آفتاب در کناره منظره این باغ، زیبایی چشمگیری دارد.
مسجد جامع شوشتر
یکی از قدیمی‌ترین آثار باستانی شوشتر مسجد جامع آن است. این مسجد در دوران اسلام احداث شد و عمر آن تقریبا به ۱۲۰۰ سال می‌رسد. گفته شده که این محل پس از مسجد جامع یزد، قدیمی‌ترین مسجد جامع است. مسجد جامع شوشتر وسعت زیادی دارد و دارای شبستان و رواق‌های متعدد است. در حیاط این مسجد ۱۲ ستون در بخش شمالی و ۸ ستون در ناحیه جنوبی قرار دارد. هر ستون تقریبا ۵ متر ارتفاع دارد. این ساختمان، با سنگ و آجر و گل ساخته شده و هنوز هم محل برگزاری نماز است.
مسجد جامع در سال ۱۳۱۶ به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری این شهرستان در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.
دخمه های زرتشتی در شوشتر
زرتشتیان معتقد بودند که پس از مرگ باید به دامان طبیعت بازگردند. به همین دلیل پس از مرگ در آرامگاه‌هایی به نام دخمه قرار می‌گرفتند تا اثری از آن‌ها به جا نماند. دخمه‌ها از جمله جاهای دیدنی اطراف این شهر به شمار می‌روند که در دیواره کوه‌ها و صخره‌های شمال این شهر، در ارتفاعی کم حفر شده‌اند. عمر آن‌ها به دوره مادها و پارت‌ها باز می‌گردد.
امام زاده عبدالله
در حاشیه شهر شوشتر، امامزاده عبدالله، یکی از فرزندان امام زین العابدین (ع) قرار دارد. ضریح امامزاده عبدالله در دوران قاجار بنا گردید و در حال حاضر محلی معنوی و مذهبی به شمار میرود و میزبان بسیاری مسلمانان و گردشگران است.
بازار قدیم شوشتر
در شهر شوشتر، بازاری سنتی قرار دارد که قدمت آن به دوران قاجار برمیگردد. اگر قصد خرید دارید، به بازار سنتی این شهر که یکی از بهترین و جالب‌ترین بخش‌های این شهر است، بروید. از ترشیجات، ماست‌های محلی، قره قروت، کلوچه های شوشتری گرفته تا لباس و .. می‌توانید در این بازار پیدا کنید. اگر به اینجا سفر کردید، بازار ترشی و انواع غذای محلی شوشتر را از دست ندهید.
قدمگاه صاحب الزمان
بقعه صاحب الزمان در شوشتر، مکانی مذهبی و معنوی است که نزد مردم از محبوبیت بسیار زیادی برخوردار است. این قدمگاه در میان قبرستان قرار دارد و بنابر شواهد، ساخت آن به سال ۱۴۰۷ هجری قمری باز می‌گردد. صحن این بقعه محل دفن علمای بسیاری است. این اثر تاریخی مذهبی که از جمله جاذبه های گردشگری شوشتر است، کاشی‌کاری، حجاری، خراطی و کتیبه‌های خطی بسیاری دارد که به معماری آن زیبایی بخشیده‌اند.
خانه امین زاده
یکی دیگر از مکان های دیدنی شوشتر خوزستان، خانه امین زاده است که با معماری خاص مربوط به دوران قاجار ساخته شده‌است. این ساختمان معروف که در بافت قدیمی شهر قرار دارد، به کمک آجر، سنگ‌‌های معمول و تراشکاری شده و با گچبری‌های زیبا توجه گردشگران را جلب می‌کند. همچنین خانه معین التجار و خانه گازر نیز از دیگر بناهای تاریخی این شهرستان به شمار می‌روند.
خانه مرعشی
بنا و خانه تاریخی مرعشی، با معماری ویژه و خاص خود، متعلق به دوران قاجار است. صاحب این اثر تاریخی که حال یکی از جاذبه های گردشگری شوشتر است، سید محمد حسین مرعشی بود. این محل در حال حاضر پایگاه میراث جهانی سازه‌های آبی است.
چشمه سوزنگر
چشمه سوزنگر، یکی از چشمه های شوشتر است، در شمال غرب قدمگاه صاحب الزمان قرار دارد. مردم این چشمه را مقدس می‌دانند. بر اساس اعتقاد مردم عارف محبوب شوشتری به نام سهل بن عبدلله شوشتری در نزدیکی این چشمه می‌زیست، در این مکان عبادت می‌کرد و از آب این چشمه استفاده می‌نمود. چشمه سوزنگر از مکان های دیدنی اطراف این شهرستان به شمار میرود.
کاروانسرای افضل
کاروانسرای افضل در دوران قاجار بنا شد و هم اکنون یکی از جاهای تاریخی شوشتر به شمار میرود. سرای افضل ۴ طبقه شامل طبقات همکف، شبستان، طبقه اول و شوادان دارد. در ساخت سکوی حیاط و بخش‌های مختلف بنا، طرح‌های زیبای آجری به کار رفته‌است. کاروانسرای افضل در حال حاضر محل دائمی صنایع دستی شوشتر است.
سوغات و صنایع دستی شوشتر
در شهر شوشتر، انواع صنایع دستی خلاقانه‌ای وجود دارد که شامل سجاده بافی، عبابافی، مسگری، جاجیم بافی، ملافه بافی، جل شال، احرامی و … می‌شوند. برخی از این صنایع دستی در این شهر منسوخ شدند در حالی که برخی از آن‌ها موفق به ثبت ملی شدند. از جمله صنایع دستی این شهرستان که به طور رسمی ثبت شدند می‌توان به لباس عروس و داماد شوشتری، جل شال، پرده سنتی چوقا و زنگوله پا را نام برد. صنایع دستی این شهرستان را می‌توانید در سرای افضل ببینید و خریداری کنید.
معرق ساقه گندم
معرق ساقه گندم هنری است که با ساقه‌های نی شکر و ذرت در شهرهای جنوب کشور انجام می‌شود. البته این هنر با این ابزار، رونق نگرفته چرا که رشته‌ای سخت و نیازمند ابزار خاص است و در حال حاضر کیفیت لازم را ندارد. استفاده از ساقه گندم، جو و برنج در حال حاضر انجام می‌شود.
احرامی
از جمله محصولات و صنایع دستی شوشتر، احرامی است که به پارچه‌ای با تار پنبه‌ای و پود پشمی به رنگ‌های متنوع اطلاق می‌شود. این تار و پود به رنگ سرمه‌ای، زرد، سبز، سفید، نارنجی و قرمز است.
جاجیم بافی
یکی از صنایع دستی شوشتر که معروف است، جاجیم است. جاجیم از نخ‌های رنگین و ظریف تهیه می‌شود که از دو روی آن می‌توان استفاده کرد. این هنر بین مردم روستایی و عشایر خوزستان محبوبیت بسیاری دارد. جاجیم نوعی زیرانداز است که برای بسته‌بندی و جا به جایی اسباب و لوازم نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دست بافته ظاهری شبیه به فرش دارد و از پشم تولید می‌شود.
خوراکی های شوشتر
شوشتر، شهری با خوراکی‌های لذیذ و معروف است. در این شهر، ترشیجات و لبنیات بسیار محبوبی یافت می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به ترشی سیر، لگجی، بندری، موسیر و مخلوط اشاره داشت. دوغ و ماست محلی، ماست موسیر، شیر، شیر برنج، کره و روغن محلی نیز از جمله خوراکی‌های معروف و محبوب این شهر به شمار می‌روند.
کلوچه، زردک، سبزی خورشتی، ارده، حلوا شکری، حلوا کنجدی، آش فلفل، حلوا قبیت و حلیم از جمله خوراکی‌های مورد توجه توریست‌های این شهر به شمار می‌روند. اگر به شوشتر سفر کردید، این خوراکی‌های سوغات شوشتر را از دست ندهید.
شوشتر، شهر تمدن و تاریخ را از دست ندهید!
در سفر به جنوب، خوزستان و شهرهای تاریخی آن را از دست ندهید. شوشتر، از جمله شهرهای باستانی این استان زیبا و سرسبز با سازه‌هایی زیبا و شگفت آور است که با خوراکی‌ها و صنایع دستی بی نظیر خود اوقاتی خوش برای شما رقم خواهد زد.